Emoties en gevoelens zijn maar lastig, toch? Vreugde en blijdschap zijn fijn, maar verdriet, angst, boosheid, schaamte, schuld, machteloosheid en alle andere negatieve emoties kunnen ons gestolen worden. Zeker in een periode waar we veel meemaken, zoals baanverlies, verlies van een naaste, verlies van gezondheid, scheiding of reorganisatie op het werk. Ze overvallen je en komen op de meest ongewenste momenten naar boven.
Omgaan met emoties
Schaamte, schuld, angst, verdriet of boosheid overvalt ons, voelt als oncontroleerbaar en we weten niet zo goed hoe we er mee om moeten gaan. We gaan het daarom vaak uit de weg:
- Verdringen: Je drukt ze weg, door je aandacht op iets anders te richten. Je plant de ene activiteit na de andere, om er maar niet bij hoeven stil te staan.
- Voorkomen: Je piekert en bedenkt manieren dat je niet in aanraking komt met mensen/situaties die je herinneren aan je verlies. Of je denkt continue terug aan wat je had moeten doen om het te voorkomen.
- Vermijden: Je vermijdt situaties en mensen die je herinneren aan je verlies.
- Verdoven: Je kijkt tv, drinkt alcohol, rookt een joint, eet je verdriet weg.
Op korte termijn voel je je beter, is het verlies op de achtergrond. En op de lange termijn? Wat brengt dit gedrag je dan? Wat mis je, wat je normaal vreugde en blijdschap geeft? Wat kost het je?
Emoties brengen ons in beweging
Emoties hebben we nodig om beslissingen te maken. Om alle informatie die we binnen krijgen te ordenen, naar wat wij wel en niet belangrijk vinden en naar welke informatie we wel of niet handelen. Emoties brengen ons in beweging. Zonder emoties heeft informatie-kennis geen waarde voor ons.
Elke emotie wijst ons op een beweging die belangrijk voor ons is. Ze geven aan wat onze behoefte is op dat moment (bron: PSC ’t Kan):
Verdriet
Functie: het aangeven van behoefte aan steun.
Vreugde en verdriet horen bij elkaar. Ze leveren ons energie. Als je de kraan van verdriet dichtdraait, dan draai je ook aan de kraan van vreugde en stroomt die niet meer. Verdriet heeft te maken met verbondenheid, een dusdanige verbinding te kunnen maken met het verlorene, dat afstand nemen mogelijk wordt gemaakt. De angst om in je verdriet geraakt te worden, kan groot zijn. Dan ga je vaak mensen en situaties uit de weg om te voorkomen dat de kraan van het verdriet opengaat.
Boosheid
Functie: het aangeven van grenzen.
We hebben grenzen nodig om onszelf te beschermen. Wanneer die grenzen bedreigd worden, kunnen we boosheid inzetten om te zorgen dat er geen ongewenste grensoverschrijding plaatsvindt. Het is een zeer nuttig gevoel dat zorgt dat je in actie komt op het moment dat het nodig is. Boosheid is een kompas dat aangeeft dat er iets niet klopt. We kunnen bang zijn voor die boosheid, bang dat anderen ons in de steek zullen laten als we onze boosheid tonen. Boosheid is minder geaccepteerd dan verdriet terwijl aangetoond is dat het een volkomen normaal gevoel is bij verlies. Boosheid is een gevoel waar veel energie in zit. Het stelt je in staat om ‘nee’ te zeggen als dat nodig is en om je te verdedigen. Dat zorgt ervoor dat je op andere momenten ook gemeend ‘ja’ kunt zeggen. Boosheid lijkt op cement. Als het in je blijft zitten, wordt het hard en moeilijker om af te breken. Het kan je bitter maken of ervoor zorgen dat je onverschillig wordt. Het is belangrijk dat we onze boosheid serieus nemen en leren te uiten, in plaats van toe te staan dat de boosheid ons gaat gebruiken.
Angst
Functie: je in beweging brengen naar veiligheid.
Angst is een basaal gevoel dat je als baby al nodig hebt om te kunnen overleven. Angst is een nuttig gevoel omdat het optreedt als er gevaar dreigt. Angst beschermt je, het scherpt de zintuigen en maakt je alert. Wanneer je dus angst voelt is dat een teken om in actie te komen en te voorkomen dat datgene niet plaatsvindt. Dat kan zowel betekenen dat je vlucht voor iets of dat je ergens op af gaat om het aan te gaan.
Blijdschap
Functie: opladen.
Blijdschap ontwikkelt de energie om levenslust te ontwikkelen en in stand te houden. Door blij te zijn laad je op en ben je beter in staat toekomstige uitdagingen het hoofd te bieden. Blijdschap heeft een grote genezende kracht. Verdriet en blijdschap dicht bij elkaar. Het zijn twee kanten van dezelfde medaille. Houden van iemand betekent geluk ervaren, maar ook verdriet wanneer die ander je pijn doet of wanneer je die ander moet laten gaan. Als je je aan niets of niemand hecht, dan hoef je ook niet te rouwen. Als je voor geluk kiest, kies je tegelijkertijd ook voor de mogelijkheid om eens ongelukkig te worden, ook al besef je het op dat moment nog niet.
Schuld
Functie: blik op je eigen verantwoordelijkheid en gevoel van invloed.
Schuld heeft te maken met wat je gedaan of nagelaten hebt. Het is gekoppeld aan het niet voldoen aan de verwachting van de ander of van jezelf. Wellicht had je iets moeten doen waardoor de gebeurtenis voorkomen had kunnen worden. Het zijn normale gedachten die ontstaan omdat je je machteloos voelt en het idee hebt dat je geen invloed hebt. Je bent de controle kwijt. Het gevoel hebben dat je iets niet in de hand hebt, maakt je machteloos en kan je veel angst bezorgen. Door jezelf schuldig te voelen, voorkom je dat machteloze gevoel. Want je maakt jezelf wijs dat je iets had kunnen doen of laten waardoor het niet gebeurd zou zijn. Daarmee krijg je een beetje invloed
terug.
Schaamte
Functie: erbij horen, accepteren van jezelf, verantwoordelijkheid nemen en de schade herstellen.
Schaamte is het verlangen oké te zijn in de ogen van de ander. Het is een aangeleerde afkeuring van wie je bent, het is een afwijzing van jezelf. We zijn menselijke wezens, dus schieten we tekort. Maar we hoeven niet perfect te zijn, daar is geen enkele reden voor. Het imperfecte maakt ons als mens ook aantrekkelijk en uniek. En toch schamen we ons over ons tekortschieten. Bij schaamte speelt oerangst een rol, de angst om afgewezen te worden en er uiteindelijk alleen voor te
staan.
De gezonde kant van schuld en schaamte is dat ze je laten beseffen dat je met de ander in contact kunt gaan om dingen te herstellen als je schade aangericht hebt. Het leidt tot zelfonderzoek en het werpt een blik op je eigen verantwoordelijkheid. Als je er niets aan kunt doen, zijn je schulden schaamtegevoelens onterecht en sta je voor de taak jezelf te accepteren in wie je werkelijk bent, ook met de dingen die je niet wilt. Doe je dat niet dan krijg je vervormingen zoals vermijding, (zelf)destructie, ontkenning of agressie.
Wil je anders om gaan met je emoties?
Neem je emoties serieus en luister naar de boodschap. Emoties zijn tekenen van een (onvervulde)
behoefte. Als mens zijn we (net als alle andere levende wezens overigens) continu bezig met het vervullen
van onze behoeften. Emoties maken ons attent op onze behoeften.
Stap 1: Maak je los van de emotie.
We zijn vaak met onze emotie gefuseerd en verliezen ons zelf er in. Als we de emotie zijn, reageren we impulsief . Dit brengt je vaak verder weg van wat je belangrijk vindt, dan dat het je dichterbij brengt. Realiseer je dat je niet je emotie bent. Je hebt je emotie.
Schrijf of teken je emotie op een A4. Schrijf alle gedachten (oordelen, regels etc.) op die je hebt, bij die emotie.
- Hou het papier 2 minuten vlak voor je gezicht, nu ben je de emotie en de gedachten die je erbij denkt. Ervaar hoe dat is.
- Leg het papier op je schoot en kijk er 5 minuten naar. Wordt het te veel, breng je aandacht naar je ademhaling en daarna weer terug naar het papier.
- Realiseer je dat je een persoon bent die de emotie heeft en de emotie groot maakt met gedachten.
- Vouw het papier op en steek het in je tas/zak, zodat je het bij je hebt. Je hebt deze emotie en de gedachten die erbij horen, en je valt er niet mee samen.
Stap 2: Maak contact met je emotie via mindfulness. (download hier de meditatie ´ruimte maken voor wat is´ 30 min mp3)
Ben in compassie bij jezelf, de emotie en de gedachten.
Stap 3: Maak contact met je waarden. Dat wat jij belangrijk vindt in het leven. Dat wat jouw leven waardevol maakt.
Stap 4: Neem actie om je behoefte te vervullen die je emotie aangeeft en die een beweging maakt naar je waarden toe. Een actie die je brengt bij een waardevol leven.
Lukt het je niet alleen, maak een afspraak voor een gratis en vrijblijvend kennismakingsgesprek.
Meer weten over de functie van emoties, lees het boek van Marinus Knoop De Ontknooping.